(Source: Financieele Dagblad, March 9, 2013: “‘Big Data’ gaat medici helpen in de strijd tegen kanker” by Hans de Jongh)

Big data is niet alleen iets voor big business. Naast reuzen als IBM zijn er ook start-ups mee bezig. Zoals Genalice dat snelle DNA-analyse mogelijk maakt. ‘We willen de wereld op zijn kop zetten.’

Waar ontslaggolven in de IT-sector al niet goed voor kunnen zijn. Ze leidden in ieder geval tot de geboorte van een bedrijf in medische software in Harderwijk dat nu links en rechts prijzen wint en zich opmaakt voor ‘road shows’ bij internationale investeerders.

De onderneming in kwestie heet Genalice en is opgericht door Bert Reijmerink (45) en Hans Karten (50). De eerste verloor in 2009 zijn baan bij Siemens, de tweede kon in datzelfde jaar vertrekken bij Oracle. Samen begonnen ze hun eigen IT-adviesbureau en kort daarna kwamen beiden in contact met een groep wetenschappers.

Dat zette een radicale koersverandering in gang. Van de ­wereld van boekhoudprogramma’s en personeelsadministratie kwamen ze ineens terecht in de wereld van baanbrekend kankeronderzoek. Professoren uit Amsterdam, Rotterdam en Utrecht hadden gehoord dat Karten ervaring had met het verwerken van grote data­bestanden. Naar zo’n expert waren zij net op zoek. De wetenschappers zochten naar een manier om het DNA van tumoren veel sneller en in veel grotere hoeveelheden te kunnen analyseren.

Tot dan toe moesten ze uitwijken naar grote rekencentra waar supercomputers een week lang bezig zijn om afwijkingen in het genetisch materiaal van kankerpatiënten in kaart te brengen, en te vergelijken met gezond weefsel. Het doel hiervan is uiteindelijk behandelingen op maat aan te kunnen bieden. Maar dat dreigde toekomstmuziek te blijven zolang DNA-analyse nog buitensporig veel rekenkracht en geheugen­opslag vereist.

Genalice, dat zeven medewerkers telt, heeft echter een doorbraak teweeggebracht. Karten, de Willie Wortel van het Harderwijkse bedrijf, realiseerde zich allereerst dat er bij gangbare methoden veel irrelevante data worden meegenomen. Vrij snel had hij een soort digitale zeef bedacht om alleen de gegevens over te houden die er echt toe doen. Die zeef bleek zijn werk goed én snel te doen. ‘Daar zit de crux’, zegt Reijmerink. ‘Wij zijn in staat om heel snel te filteren. Dat is het baanbrekende van onze technologie.’

Data waar een supercomputer een werkweek voor nodig heeft, kan een gewone pc met het programma van Genalice in luttele seconden analyseren. Reijmerink: ‘We kunnen de dataset honderd keer kleiner maken en duizend keer sneller analyseren.’

De wetenschappers zijn ook enthousiast. ‘Ik heb een aantal demo’s gezien en die waren erg veelbelovend’, aldus de Utrechtse professor Erwin Cuppen. ‘We zijn inmiddels zover om het ook te toetsen aan de werkelijkheid’, aldus de hoogleraar die in de ­wetenschappelijke adviesraad van Genalice zit, samen met zijn Amsterdamse collega Gerrit Meijer.

Genalice is met zijn programma al de grens overgegaan. ­Reijmerink en Karten hebben ­vorig jaar presentaties gegeven bij een Amerikaanse onderneming die toonaangevend is in DNA-analyse. Dit bedrijf, Illumina uit San Diego, is ’s werelds grootste producent van machines die genetisch materiaal kunnen lezen en vertalen naar digitale informatie.

Illumina worstelde nog met de ‘ruwe’ DNA-informatie die uit hun zogeheten ‘sequencing’-machines rolt. In wezen bestaat die uit talloze puzzelstukjes die nog op hun plaats gelegd moeten worden voordat de vergelijking met gezond DNA kan plaatsvinden. Het kost een computer vooralsnog 24 uur om zo’n puzzel te leggen. Zolang dit proces zo traag verloopt, zag Illumina het nut er niet van in om met Genalice in zee te gaan.

Het bedrijfje liet zich hier niet door uit het veld slaan. Integendeel, het ging meteen zoeken naar een oplossing. Karsten vond die op een Turks strand waar hij tussen de bedrijven door vakantie hield. Reijmerink: ‘Hij kwam terug en zei: ik heb het opgelost’. Karten had een algoritme bedacht waardoor een ‘DNA-puzzel’ in vijftien minuten kan worden gelegd. ‘Ik heb nog nooit, echt nooit zoiets baanbrekends meegemaakt’, zegt Reijmerink.

Illumina en andere Amerikaanse sequencing-bedrijven waren meteen geprikkeld. Zij willen de mogelijkheden onderzoeken om de nieuwste Harderwijkse techniek in hun machines te integreren. Reijmerink: ‘Het is nog pril, maar het bevestigt dat we waardevol werk leveren.’ Een andere aanwijzing hiervoor is de toetreding van Ronald Brus — de voormalige baas van Crucell, Europa’s grootste biotechbedrijf — tot de raad van commissarissen die nog ­formeel opgericht moet worden.

De ambities van Genalice zijn groot. Het Gelderse bedrijf wil bijvoorbeeld volgend jaar al een vestiging in de VS hebben. ‘Want’, zegt Reijmerink: ‘Nederland is onze proeftuin, de wereld onze speeltuin.’ In de tussentijd gaat Genalice ook de boer op om een paar miljoen euro op te halen bij investeerders in binnen- en buitenland. Met Deloitte is hiervoor al een plan de campagne opgesteld. Reijmerink: ‘We willen de wereld echt op zijn kop zetten en daar is serieus geld voor nodig.’

Met Deloitte is al een plan opgesteld om buitenlandse investeerders te interesseren

‘We kunnen datasets 100 keer kleiner maken en 1000 keer sneller verwerken’

Genalice uit Harderwijk kan DNA-strengen in een handomdraai analyseren. Dat betekent een doorbraak voor onderzoek naar nieuwe behandelingen tegen kanker.

Data Overal

Vroeger heette het ‘data mining’: het verwerken van grote hoeveelheden gegevens. Jarenlang was het een activiteit die veel tijd en moeite vergde en enkel interessant was voor een klein aantal partijen: universiteiten bijvoorbeeld, maar ook supermarkten en andere bedrijven die van oudsher met veel klantgegevens werken. Dat ligt nu anders: de software is beter, de computers zijn krachtiger. Het is makkelijker om data te verwerken. Door de opkomst van het internet zijn er ook veel meer gegevens die de moeite van het analyseren waard zijn. In 2010 schreef The Economist er een groot artikel over: het begrip Big Data was geboren. Inmiddels is het volgens marktbureau Gartner een van de grootste hypes in het bedrijfsleven.